Czechosłowacki system fortyfikacji – typologia

Ze względu na znaczną długość granic, których Czechosłowacja musiała nieustannie bronić, niemożliwe było wybudowanie wzdłuż ich całej linii fortyfikacji ciężkich. W związku z tym budowano kilka różnych kategorii obiektów fortecznych. Nowoczesny system fortyfikacyjny Czechosłowacji kład nacisk na  ogień boczny, dzięki któremu poszczególne obiekty wspierały się i osłaniały wzajemnie.

Umocnienia lekkie

Z tego powodu najliczniejszym typem obiektów fortecznych stały się lekkie schrony vz.36 a przede wszystkim vz. 37. Schrony vz. 37 – nazywane „Rzopik” („Řopik”) – były bardzo nowoczesnym projektem fortyfikacyjnym. W zależności od typu i sposobu wykonania posiadały załogę od dwóch do siedmiu żołnierzy oraz jedną lub dwie strzelnice. Odporne były na granaty artyleryjskie kalibru 7,5 do 15 cm.
 
Uzbrojeniem tego typu schronów były lekkie, ewentualnie ciężkie karabiny maszynowe i broń osobista załogi. Do września 1938 udało się dokończyć budowę ponad 10 000 obiektów obu typów.

Umocnienia ciężkie

Na najważniejszych strategicznie terenach Czechosłowacji budowano fortyfikacje ciężkie, składające się głównie ze schronów bojowych piechoty. Były to potężne budowle, w większości przypadków dwupiętrowe (piętro podziemne oraz jedno piętro mieszczące się nad ziemią). Uzbrojone były one zarówno w karabiny maszynowe, jak i armaty przeciwpancerne, ewentualnie w miotacze min. Charakterystyczną cechą ciężkich schronów bojowych są kopuły pancerne, przeznaczone do obserwacji pola bitwy, kierowania ogniem czy ostrzału z karabinów maszynowych. Każdy z tych schronów w przypadku prowadzenia działań wojennych byłby całkowicie samowystarczalny. Posiadał (z pewnymi wyjątkami) własne źródło wody pitnej, stacje filtrów usprawniającą działanie wentylacji a także maszynownię wytwarzającą energię elektryczną.

Schrony różnią się nie tylko wielkością, kształtem i uzbrojeniem, ale także grubością ich ścian oraz liczbą załogi. Sposób ich budowy zależał od zadania, jakie miały spełniać oraz miejsca, gdzie postanowiono je wybudować. W ścianach zwykłych schronów bojowych znajduje się około 1 300 do 1 500 m3 betonu i 100 do 120 ton stali zbrojeniowej.

Odporne były one na granaty artyleryjskie kalibru 24 cm. Budowano także mniejsze obiekty o niższej odporności, jak również większe i bardziej odporne schrony(do kalibru 30,5 cm).
 
Do września 1938 udało się zakończyć budowę 228 samodzielnych ciężkich schronów bojowych.
W miejscach o największym znaczeniu taktycznym postanowiono zbudować węzły ciężkich umocnień, tzw. grupy warowne. Grupę warowną stanowiło kilka najbardziej odpornych schronów różnego typu - artyleryjskich, piechoty, wejściowych - połączonych rozległym systemem korytarzy i sal podziemnych. Zaopatrzone były one w potrzebne załodze zaplecze umożliwiające długotrwałe działania wojenne - koszary bojowe z kuchnią, punkt opatrunkowy, centralę telefoniczną i telegraficzną, magazyny amunicji, stację filtrów do oczyszczania powietrza, maszynownię / elektrownię itp.
 
Budowa grup warownych, zgodnie z ostatnim planem ufortyfikowania, przewidziana była jedynie na północnej granicy, pomiędzy miastem Bohumín i Žacléř (Żaclerz) w okolicach Trutnova. Miało tam powstać 15 takich fortec. Pięć z nich udało się wybudować do września 1938(jeszcze bez części wyposażenia). Rozpoczęto także budowę kolejnych pięciu, a pozostałe jedynie przygotowywano do budowy.

Inne części systemu fortyfikacji

Integralną częścią lekkich i ciężkich umocnień Czechosłowackich stanowił pomysłowy system zapór przeciwpiechotnych i przeciwczołgowych. Bardzo ważnym łącznikiem w fortyfikacji, była również rozbudowana sieć telefoniczna. W ramach prac fortyfikacyjnych wojsko budowało również drogi komunikacyjne i koszary dla jednostek fortecznych.